10 odpornych na suszę roślin liściastych – najlepszy wybór do ogrodu

Wysokie temperatury i co za tym idzie susza, są coraz większym problemem dla ogrodników, sadowników i rolników w naszej szerokości geograficznej. Z powodu zmian klimatycznych, jest to niestety zjawisko, które będzie coraz wyraźniej odczuwalne. Z tego też względu wielu odmianom roślin trudno jest znieść upały. Sprawdź, które rośliny liściaste są odporne na suszę. 

Dlaczego susza jest tak groźna dla roślin? 

Fale upałów pojawiające się latem potrafią przyprawić o ból głowy niejednego ogrodnika. Potrafią trwać tygodniami i przyczyniać się do pogorszenia stanu naszych rabat, a także upraw warzyw i owoców. Specjaliści podkreślają, że straty spowodowane suszą, nie zawsze są odwracalne po ustaniu wysokich temperatur [1]. Warto jednak podkreślić, że rozmiar szkód uzależniony jest od wielu czynników, w tym przede wszystkim od fazy wegetacyjnej rośliny i tego, jak długo trwały niedobory. Biorąc pod uwagę galopujące zmiany klimatyczne problem ten w kolejnych latach będzie narastał… 

Jak upały wpływają na nasze rośliny? Warto zacząć od tego, czym dla roślin jest woda i dlaczego jest im tak niezbędna do życia. Bez tego cennego płynu dochodzi do zahamowania przyrostu biomasy, co ma związek z upośledzeniem pobierania składników odżywczych (mikro- i makroskładników) z gleby. To jednak dopiero wierzchołek góry lodowej, bo problem suszy jest znacznie głębszy, niż może się wydawać. Niedobór wody to pogorszenie jakości samej gleby. Ogranicza on bowiem oddziaływanie wielu drobnoustrojów biorących udział w procesach próchnicotwórczych, zwiększa degradację wietrzną oraz spowalnia rozkład pozostałości po środkach ochrony roślin. 

Susza oznacza nie tylko niższe plony, a co za tym idzie duże straty dla hodowców roślin,  sadowników i rolników. To także ograniczone możliwości produkcji paszy dla zwierząt. Dodatkowo niedobór wody oznacza zwiększone ryzyko pojawienia się chorób roślin i mniejszą skuteczność działania niektórych środków ich ochrony, co sprzyja inwazji szkodników. Nie należy zapominać także o dodatkowych kosztach związanych z koniecznością nawodnienia ogrodu, sadu, czy też pola. 

Roślina broni się przed suszą sama…do pewnego momentu

W dobie ewolucji rośliny wykształciły mechanizmy w odpowiedzi na niektóre bodźce stresowe. Stres wodny uruchamia w nich procesy adaptacyjne, w które pewnym stopniu chronią organizm przed odwodnieniem. 

Stres wodny powoduje u rośliny: 

• zahamowanie wzrostu w części nadziemnej i rozbudowanie systemu korzeniowego;
• spowolnienie procesów fotosyntezy – odbywa się ona ze znacznie mniejszą intensywnością;
• zamknięcie aparatów szparkowych liści, co ogranicza asymilację dwutlenku węgla i zmniejsza parowanie wody;
• zaburzenia gospodarki azotowej. 

W trakcie trwania stresu wodnego roślina uruchamia mechanizmy osmoregulacji. Wakuole, inaczej wodniczki, czyli struktury gromadzące wodę i substancje odżywcze, zaczynają gromadzić substancję, które obniżają potencjał wody w komórkach. Dochodzi także do przebudowy błon komórkowych, wydzielania białek szoku cieplnego, zwiększonej produkcji antyoksydantów oraz związków fenolowych. 

Mechanizmy kompensacyjne jednak nie są niewyczerpywalne. Gdy stan suszy trwa zbyt długo, roślina nie jest w stanie dłużej bronić się przed niedoborem wody i zaczyna obumierać. 

10 roślin liściastych odpornych na suszę

Dobierając odmiany roślin, które wzbogacą wizualnie kwiatowe rabaty, warto zwrócić uwagę na  takie, które wykazują dużą odporność na wysokie temperatury i długotrwałe susze. A wybór jest naprawdę spory. 

1. Mikołajek płaskolistny

Mikołajek płaskolistny to wyjątkowa roślina o niebiesko-srebrzystym ubarwieniu. Preferuje mocno nasłonecznione stanowiska, zasadowe i przepuszczalne gleby. Ta całoroczna roślina z rodziny selerowatych jest dodatkowo odporna na choroby i szkodniki. To wszystko sprawia, że Mikołajek jest bardzo łatwy w utrzymaniu i cieszy oko przed bardzo długi czas.

2. Wszystkie odmiany rozchodników

Rozchodniki to rośliny znane ze swojej odporności na suszę. Jest to możliwe dzięki mięsistym, grubym liściom, co ogranicza parowanie wody. Ponadto, w swojej strukturze posiadają wewnętrzną tkankę gromadzącą wilgoć i posiadają zdolność do przeprowadzania specyficznego rodzaju fotosyntezy CAM, pozwalającej na ograniczaniu starty wody w ciągu dnia. Ich dużą zaletą jest także piękne kwitnienie, różnokolorowe przebarwianie się liści oraz przyciąganie pszczół i innych owadów zapylających.

3. Sasanka

Sasanka wyróżnia się bardzo rozbudowanym systemem korzeniowym, co czyni ją rośliną odporną na brak wody.  Wymaga podłoża o lekko zasadowym pH i najlepiej czuje się na mocno nasłonecznionych stanowiskach. Kwiaty, o jasnokremowej barwie pojawiają się już wczesną wiosną. Co ważne, można sadzić ją przez cały sezon. Najczęściej wysadza się ją w wielobarwnych kompozycjach na rabatach, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby cieszyła oko również jako roślina doniczkowa. 

4. Krwawnik

Krwawniki często określane są jako rośliny mocarze, o dużej wszechstronności. Byliny dobrze czują się na mocno nasłonecznionych stanowiskach i mają niewielkie wymagania uprawowe. Rozbudowane, płaskie baldachy kwiatowe zachwycające swoim kolorytem, zaczynają pojawiać się na przełomie czerwca i lipca. Co więcej, krwawnik jest odporny nie tylko na susze, ale także na mróz. 

5. Jeżówka

Jeżówki oferują bogactwo kolorystyczne dla miłośników barwnych i różnorodnych rabatek. Osoby, które kiedykolwiek uprawiały w swoim ogrodzie jeżówki zwracają uwagę na ich piękny zapach i wyjątkową odporność na suszę. Co ważne, można je sadzić przez bardzo długi czas, od wczesnej wiosny aż do później jesieni. 

6. Trojeść bulwiasta

Trojeść bulwiasta jest tolerancyjną, odporną na niedobór wody rośliną o wyjątkowym, pomarańczowym ubarwieniu kwiatów. Kwitnie bardzo długo, a jej atrakcyjny wygląd przyciąga motyle. Wyróżnia się również grubymi, bulwiastymi korzeniami oraz lancetowatymi, wąskimi liśćmi. Warto jednak pamiętać, że trojeść nie preferuje gleb o dużej wilgotności i na takim podłożu bardzo szybko ulega gniciu. 

7. Wilczomlecz

Wilczomlecze są popularne zwłaszcza jako ozdoba przydomowych skalniaków. Nie warto jednak ograniczać się wyłącznie do nich, ponieważ rośliny preferują każde mocno nasłonecznione stanowisko o lekkiej kwasowości. Kwitnienie przypada na przełom kwietnia i lipca. Tworzą rozłożyste kępy. Rośliny te są odporne również na mróz. 

8. Jukka karolińska

Jukka karolińska to roślina, która często wzbudza zachwyt, przede wszystkim swoimi rozmiarami i nietypowym wyglądem. Osiąga nawet do 150 cm wysokości, a tym, co wyróżnia ją na tle innych, są pędy kwiatostanowe z kremowymi, dzwonkowatymi kwiatami. Są odporne nie tylko na suszę, ale również na ujemne temperatury (zwłaszcza starsze okazy). Można sadzić ją przez cały sezon.

9. Słonecznica

Jak sama nazwa wskazuje, słonecznica jest rośliną, która w sposób szczególny upodobała sobie wysokie temperatury. Jej liście są wałeczkowate i mięsiste. Różnobarwne, drobne kwiaty są okrągłe, a okres ich kwitnienia przypada na 3 letnie miesiące - od czerwca do sierpnia. Kwiaty zamykają się przy niskim nasłonecznieniu. Słonecznica tworzy doskonałe kompozycje kwietne z rojnikami i rozchodnikami.

10. Kostrzewa sina

Kostrzewa sina zyskuje rosnącą popularność w nowoczesnych ogrodach i wybierana jest przez osoby, które cenią sobie oryginalny i niebanalny wygląd roślin. Kostrzewa jest zimozielona i tym, co ją wyróżnia, jest niebieskie wybarwienie. Preferuje obojętne gleby i stanowiska o dużym stopniu nasłonecznienia. Kwiaty pojawiają się na przełomie maja i lipca.

Rośliny odporne na suszę – co w przyszłości? 

Dzięki dynamicznemu rozwojowi nauki, w tym przede wszystkim inżynierii genetycznej, możliwe staje się wprowadzenie odmian roślin coraz odporniejszych na niesprzyjające warunki środowiskowe, w tym suszę. Coraz częściej mówi się o tzw. gatunkach pancernych, czyli takich, których mechanizmy kompensacyjne pozwalają na przetrwanie bez wody przez wiele tygodni.

Naukowcy podkładają dużo nadziei w niepozornym białku o nazwie HYPK. Badania naukowe wykazały, że jego poziom w roślinie drastycznie spada wówczas, gdy organizm jest narażony na stres wodny. Obecnie panująca hipoteza mówi o tym, że białko HYPK przedłuża żywotność innych białek roślinnych, co warunkuje ich dobrostan. Trwają badania nad  modyfikacjami genetycznymi w obrębie tego białka, co miałoby zwiększyć szansę na przeżycie wielu gatunków roślin, zarówno hodowlanych, jak i uprawnych, w tym np. ryżu. Co ciekawe, białko to występuje nie tylko u roślin, ale także u ludzi.

Bibliografia

1. https://www.ior.poznan.pl/plik,3918,susza-to-stres-dla-rolnictwa-i-dla-roslin-wywiad-docx.docx [dostęp 15.01.2025].

2. https://agronomist.pl/artykuly/swiat-naukowcy-uzyskali-rosliny-bardziej-odporne-na-susze [dostęp 15.01.2025. 

3. https://www.science.org/doi/10.1126/sciadv.abn6153 [dostęp 15.01.2025].